Vagh Baras nu Mahtva in Gujarati
વાઘ બારસ, જેને વસુબરાસ પણ કહેવામાં આવે છે, એ હિંદુ પંચાંગ મુજબ કારતક મહિનાની કૃષ્ણ પક્ષની દ્વાદશી તિથિએ ઉજવાતો મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે. ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન સહિત ભારતના અનેક રાજ્યોમાં આ તહેવાર ખૂબ ભક્તિભાવ સાથે મનાવવામાં આવે છે. આ દિવસે મુખ્યત્વે ગાયની પૂજા કરવામાં આવે છે. ગાયને હિંદુ ધર્મમાં માતાના સમાન માન આપવામાં આવે છે, તેથી તેને ગૌ માતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે.
વાઘ બારસનો દિવસ દીપાવલીની શરૂઆત તરીકે પણ ઓળખાય છે. કાર્તિક માસના પવિત્ર દિવસોમાં, દીપાવલીનો પહેલો તહેવાર વસુબરાસ હોય છે, પછી ધનતેરસ, કાળી ચૌદશ, દીપાવલી અને નવા વર્ષની ઉજવણી થાય છે.
Vagh Baras nu Mahtva in Gujarati
વાઘ બારસનો ધાર્મિક અર્થ
“વાઘ” શબ્દનો અર્થ વાછરડો અથવા બળદ અને “બારસ”નો અર્થ બારમી તિથિ થાય છે. એટલે આ દિવસે ગાય અને તેના વાછરડાની પૂજા કરવાની પરંપરા છે. માન્યતા છે કે ગાયમાં સર્વ દેવી-દેવતાઓનું વાસ છે અને ગાયની સેવા કરવાથી પાપનો નાશ થાય છે. ગાયને અન્ન, પાણી, ઘાસ, ગુડ અને લાપસી જેવા ભોજનથી તૃપ્ત કરવામાં આવે છે. આ દિવસે દુધ અથવા દુધથી બનેલી વસ્તુઓનો ત્યાગ કરીને અનાજ, ફળ, મિઠાઈ વગેરે ભોજન લેવાય છે.
પૂજા વિધી
વાઘ બારસના દિવસે વહેલી સવારે ઉઠીને ઘર સાફસુથરું કરવામાં આવે છે. ત્યાર બાદ ગાયને સ્નાન કરાવવામાં આવે છે અને તેને રંગોળીથી સજાવેલ જગ્યાએ ઊભી રાખવામાં આવે છે. ગાયના શીંગ અને ગળામાં ફૂલના હાર પહેરાવવામાં આવે છે, તેની કુંકુમ-હળદરથી તિલક કરવામાં આવે છે. પૂજામાં આરતી કરવામાં આવે છે અને ગાયને પ્રસાદ અર્પણ કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ઘણા લોકો ગાયના ચરણ સ્પર્શીને આશીર્વાદ લે છે.
પૌરાણિક કથાઓ
વાઘ બારસ સાથે જોડાયેલી અનેક લોકકથાઓ છે. એક માન્યતા મુજબ, આ દિવસે ભગવાન કૃષ્ણે ગાયોની સેવા કરી હતી અને ગોપાલ રૂપે ગાયોના કલ્યાણ માટે પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. બીજી માન્યતા મુજબ, આ દિવસે સમુદ્ર મન્થન દરમિયાન ગૌમાતા પ્રગટ થઈ હતી, જેને દેવો અને અસુરો દ્વારા પૂજવામાં આવી હતી.
ગૌ માતાનું મહત્વ
ગાયને વૈદિક ગ્રંથોમાં “કામધેનુ” તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે. માન્યતા છે કે ગાય સર્વ ઈચ્છાઓ પૂર્ણ કરતી છે. ગાયનું દુધ, દહીં, ઘી, મૂત્ર અને ગોબર – આ પાંચ વસ્તુઓ પવિત્ર માનવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ યજ્ઞ, પૂજા અને ઔષધિમાં થાય છે. વાઘ બારસના દિવસે ગાયની પૂજા કરવાથી ઘરમાં સુખ, સમૃદ્ધિ અને શાંતિ રહે છે.
કૃષિ અને આર્થિક જોડાણ
પ્રાચીન સમયમાં ખેડૂત જીવનમાં ગાય અને બળદનું વિશેષ મહત્વ હતું. ખેતી માટે બળદનો ઉપયોગ થતો હતો અને ગાયનું દુધ ઘરના પોષણ માટે જરૂરી હતું. તેથી આ દિવસે ખેડૂત ગાય-બળદને આરામ આપતા અને તેને ખાસ ભોજન કરાવતા. આ પરંપરા આજે પણ ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં જાળવવામાં આવે છે.
વ્રત અને નિયમો
ઘણા લોકો આ દિવસે દુધ અને દુધના ઉત્પાદનોનો ત્યાગ કરે છે. કેટલાક સ્ત્રીઓ વ્રત રાખે છે અને દિવસભર ફક્ત ફળાહાર કરે છે. માન્યતા છે કે આ વ્રતથી પરિવારના ગૌધન (ગાય-બળદ)માં વૃદ્ધિ થાય છે અને ઘરમાં અન્ન-ધનની કમી રહેતી નથી.
સામાજિક મહત્વ
વાઘ બારસ સમાજમાં પશુઓ પ્રત્યે પ્રેમ, કરુણા અને સેવા ભાવના જાગૃત કરવાનું પ્રતીક છે. આ તહેવાર પ્રકૃતિ અને માનવ વચ્ચેના સંબંધને મજબૂત બનાવે છે. ગાયની સેવા કરવાથી માત્ર ધાર્મિક લાભ જ નહીં, પરંતુ પર્યાવરણ અને કૃષિ માટે પણ ફાયદાકારક અસર પડે છે.
આધુનિક સમયમાં ઉજવણી
શહેરોમાં ભલે ખેતીનું કામ ઓછું થઈ ગયું હોય, પરંતુ ગાય પૂજનની પરંપરા હજુ પણ જાળવી રાખવામાં આવે છે. લોકો ગૌશાળાઓમાં જઈને ગાયોને ઘાસ, ચારો અને મીઠાઈઓ ખવડાવે છે. કેટલાક લોકો આ દિવસે ગૌશાળા દાન પણ કરે છે.
Conclusion
વાઘ બારસ માત્ર ધાર્મિક તહેવાર નથી, પરંતુ ગાય અને પશુઓ પ્રત્યેના આદર, કૃપા અને કરુણાનું પ્રતિક છે. ગાય હંમેશા ભારતીય સંસ્કૃતિનું કેન્દ્ર રહી છે. તેથી આ દિવસે ગાયની પૂજા કરીને આપણે આપણા જીવનમાં સમૃદ્ધિ, શાંતિ અને સુખ-સંપત્તિ માટે પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
Disclaimer:
આ લેખ સંપૂર્ણ ગુજરાતી ભાષામાં લખાયેલો છે. શક્ય છે કે ટાઈપ કરતી વખતે અમારાથી નાની-મોટી ભૂલ થઈ ગઈ હોય, જે અમારે ધ્યાનમાં આવી ન હોય. જો તમને આવી કોઈ ભૂલ જણાય તો કૃપા કરીને નીચે કોમેન્ટમાં જણાવશો, જેથી અમે તેને ઝડપથી સુધારી શકીએ.
આ માહિતી શેર કરવાનો અમારો ઉદ્દેશ માત્ર શૈક્ષણિક અને સહાયરૂપ છે. તેમ છતાં, કોઈ ભૂલ થઈ હોય તો માફ કરશો અને અમને સૂચિત કરશો.
તમે આ અન્ય પોસ્ટ પણ વાંચી શકો છો :
