રક્ષાબંધન – ભાઈ બહેન ના પવિત્ર સંબંધનું પર્વ
ભારતીય સંસ્કૃતિમાં તહેવારો માત્ર આનંદ ઉજવવાનું માધ્યમ નથી, પણ તે પ્રેમ, લાગણી અને સંબંધોની ઊંડાણભરી અભિવ્યક્તિ છે. આવા તહેવારો માં એક અગત્યપૂર્ણ પર્વ છે – રક્ષાબંધન. આ પર્વ ભાઈ અને બહેનના નિર્મળ પ્રેમ, વિશ્વાસ અને પરસ્પર જવાબદારીનું પ્રતીક છે. “રક્ષાબંધન” શબ્દમાં “રક્ષા”નો અર્થ છે સુરક્ષા અને “બંધન”નો અર્થ છે સંબંધ. એટલે કે, રક્ષાબંધન એ એવો પાવન અવસર છે જ્યાં બહેન પોતાના ભાઈના હાથ પર રાખડી બાંધીને પ્રેમ અને સ્નેહ વ્યક્ત કરે છે, અને ભાઈ જીવનભર તેની રક્ષા કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરે છે.
રક્ષાબંધનનું ઐતિહાસિક મહત્વ
રક્ષાબંધનનો ઉલ્લેખ પ્રાચીન કથાઓમાં પણ જોવા મળે છે. મહાભારત માં દ્રૌપદીએ શ્રીકૃષ્ણને રાખડી બાંધીને તેમને ભાઈ તરીકે સ્વીકાર્યા હતા અને કૃષ્ણએ પણ જીવનભર તેની રક્ષા કરવાનો વચન આપ્યો હતો. તેવી જ રીતે રાણી કર્માવતીએ મોઘલ બાદશાહ હુમાયૂંને રક્ષા માટે રાખડી મોકલી હતી. આ પર્વ માત્ર ભાઈ-બહેનના સંબંધ પૂરતું જ સીમિત નથી, પણ એ પવિત્ર વિશ્વાસ અને સ્નેહના મૂલ્યોને ઉજાગર કરે છે.
આધુનિક સમયમાં રક્ષાબંધન
આજના સમયમાં પણ રક્ષાબંધન નું મહત્વ ઓછું થયું નથી. ભલે ભાઈ-બહેન એક શહેરમાં ન રહેતા હોય, ભલે કોઈ વિદેશમાં રહેતો હોય, પણ આ દિવસે બંનેના દિલ એકબીજા ને યાદ કરતાં હોય છે. કેટલાય ભાઈઓ બહેનો માટે ખાસ ભેટો લાવે છે, ત્યારે બહેનો પણ પ્રેમપૂર્વક રાખડી સાથે મીઠાઈ, તિલક અને પ્રેમ ભરેલું સ્નેહપત્ર મોકલે છે. ટેક્નોલોજી ના જમાણામાં પણ પોસ્ટથી, કુરિયર થી અથવા ઓનલાઈન મેસેજથી રાખડી મોકલવા ની પરંપરા યથાવત્ છે.
પરંપરાગત રીતિરીવાજ અને હ્રદયસપર્શી લાગણીઓ
રક્ષાબંધન એ ભારતીય સંસ્કૃતિમાં ભાઈબહેન ના પવિત્ર સંબંધને ઉજવતું એક વિશેષ પર્વ છે. આ દિવસે બહેન સવારે વહેલું ઉઠીને પૂજાનો થાળ તૈયાર કરે છે, જેમાં તિલક, અક્ષત, રાખડી અને મીઠાઈ હોય છે. પછી ભાઈને તિલક કરીને, હાથ પર રાખડી બાંધી દે છે અને મીઠાઈ ખવડાવી ને શુભકામનાઓ આપે છે. આ રાખડી માત્ર એક દોરો નથી, પણ અનંત સ્નેહ અને વિશ્વાસ નું પ્રતિક છે. બહેનના દિલ માંથી ભાઈ માટે દુઆ નીકલે છે, જ્યારે ભાઈ તેની રક્ષા કરવાનો વચન આપે છે.
બદલા માં ભાઈ પણ બહેનને ભાવપૂર્ણ ભેટ આપે છે. આ સૌંદર્યમય પળો બહેનને ખાસ અનુભવ થાય છે અને બંનેના જીવનમાં ઉર્જા અને ભરોસો ભરે છે. રક્ષાબંધન માત્ર એક દિવસ પૂરતું તહેવાર નથી, પરંતુ એ આખી જિંદગી માટે એક લાગણીઓ થી ભરેલું ઋણાનુબંધ છે – જ્યાં પ્રેમ, વિશ્વાસ અને સમર્પણ સતત વહેતા રહે છે.
સામાજિક સંદેશ
રક્ષાબંધન માત્ર રક્તસંબંધિત ભાઈ-બહેનના સંબંધ પૂરતું મર્યાદિત નથી. આજના સમયમાં એ બંધુતાની ભાવના અને સામાજિક એકતાનું પ્રતિક બની ગયું છે. બહેનો માત્ર પોતાના ભાઈને જ નહીં, પણ દેશની રક્ષા માટે અવિરત જાગતા શૂરવીર જવાનો ને પણ રાખડી બાંધે છે.
આ રિવાજ થી બહેનો તેમના પર ગૌરવ વ્યક્ત કરે છે અને પોતાનું આદર દર્શાવે છે. આ પર્વ માત્ર એક પરંપરા નહીં, પણ નારી શક્તિના આત્મવિશ્વાસ અને ભાઈના સ્નેહસભર સમર્પણ નું પ્રતિબિંબ છે. સંસ્કૃતિ, સુરક્ષા અને સ્નેહ – આ ત્રણે તત્વો રક્ષાબંધન ના પવિત્ર તહેવાર માં સુંદર રીતે મળીને એક સંદેશ આપે છે કે સમાજમાં પ્રેમ, વિશ્વાસ અને પરસ્પર માનવતાનો ભારોભાર વહેવાર સતત જરૂર છે. આજની પેઢીને પણ એ યાદ અપાવે છે કે સાચા ભાઈ બહેન માત્ર સંબંધથી નહીં, પણ લાગણી અને જવાબદારીથી બને છે.
ભાઈ બહેન ના અતૂટ પ્રેમ પર એક ગુજરાતી કાવ્ય
રાખડીની ડોરી નાજુક હોય, પણ બાંધે ગાઢ સંબંધ,
ભાઈના હ્રદયમાં વસે બહેનનું પ્રેમભર્યું સપનસબ્ધ.
ઝઘડા વચ્ચે છુપાયેલો હોય છે ભાઈ બહેન નો ઉંડો પ્રેમ,
જે Distance થી નહીં, હૃદયથી જોડાય છે.
રખે વચન ભાઈ, બહેન માટે જીવ વિતાવે,
બહેનના મસ્તક પર તે આશિર્વાદ બની છાવ આપે.
બિન્ના શબ્દે બંને હમેશા પ્રેમનો સંગીત ગાવે.
નિષ્કર્ષ
રક્ષાબંધન એ પર્વ છે જ્યાં માત્ર એક રાખડી નહિ, પણ ભાઈ-બહેન વચ્ચે લાગણીનો પૂરો એક જગત બંધાય છે. આ પર્વ આપણને શીખવે છે કે પ્રેમ, વિશ્વાસ અને સંબંધોમાં પવિત્રતા સૌથી વધુ મહત્વની છે. જે રીતે દ્રૌપદી અને શ્રીકૃષ્ણનું પવિત્ર બંધન આજે પણ આપણને પ્રેરણા આપે છે, તેવી જ રીતે દરેક ભાઈ-બહેન પોતપોતાના જીવનમાં એ સંબંધને સાચવે – એ જ છે રક્ષાબંધનનું સાચું સૌંદર્ય.
શુભ રક્ષાબંધન!
જય ભાઈ-બહેનના પ્રેમની!
Read:
