ગુજરાતનો ઇતિહાસ આપની વિનંતી મુજબ, અહીં “ગુજરાતનો ઇતિહાસ” વિષયક વિભાજિત લેખ તેમજ બોનસ રીતે ટૂંકા પ્રશ્ન-જવાબના રૂપમાં મહત્ત્વપૂર્ણ માહિતી પણ આપવામાં આવી છે, જે વિદ્યાર્થીઓ, સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા માટે તૈયારી કરતા ઉમેદવારો અને ઇતિહાસ રસિયાઓ માટે ઉપયોગી છે.
ગુજરાતનો ઇતિહાસ (ગુજરાતનો વૈભવભર્યો પ્રવાસ)
1. હડપ્પા સંસ્કૃતિ (ઈ.સ.પૂર્વે 2500 – 1900)
- લોથલ, ધોળાવીરા, રંગપુર જેવા સ્થળો આ સંસ્કૃતિના અવશેષ દર્શાવે છે.
- લોથલ વિશ્વનું પ્રથમ નાવિક બંદર હતું.
- ધોળાવીરામાં ભવ્ય નગર રચના અને પાણી વ્યવસ્થાની સંસ્થા જોવા મળતી હતી.
2. મહાભારત કાળ અને ભગવાન કૃષ્ણની દ્વારકા
- ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ દ્વારા વસાવાયેલ દ્વારકા ગુજરાતના પવિત્ર તીર્થ સ્થળોમાંનું એક છે.
- આ યુગમાં ભીલ, કોળી જેવા સમુદાયો વસતા હતા.
3. મૌર્ય અને ગુપ્ત યુગ (ઈ.સ. પૂર્વે 322 – ઈ.સ. 550)
- મૌર્યકાળમાં અશોકના શિલાલેખ ગિરનાર ખાતે જોવા મળે છે.
- ગુપ્ત યુગમાં સાહિત્ય, શિલ્પકલા અને વાણિજ્યમાં ગુજરાત અગ્રેસર હતું.
4. ચાવડા, સોલંકી અને વાઘેલા વંશ (ઈ.સ. 746 – 1304)
- ચાવડા: અણહિલવાડ પાટણ પાટનગર બનાવ્યું.
- સોલંકી: ભીમદેવ અને સૂર્યમંદિર, ઐતિહાસિક વૈભવનો ઉદાર ઉદાહરણ.
- વાઘેલા: કરણદેવનો અંતિમ શાસનકાળ, પછી ખિલજી શાસન શરૂ થયું.
5. મુસ્લિમ શાસન (ઈ.સ. 1297 – 1573)
- અલાઉદ્દીન ખલજીના આક્રમણથી શરૂ.
- મુહમ્મદ બેગડાએ અમદાવાદ શહેરની સ્થાપના કરી.
- વિવિધ મસ્જિદો, કિલ્લાઓ અને સરોવરો બનાવાયા.
6. મુઘલ યુગ (ઈ.સ. 1573 – 1758)
- અકબરે ગુજરાત જીતીને મુઘલ શાસનમાં સામેલ કર્યું.
- સુરત બંદર દ્વારા વિદેશી વેપાર વધ્યો.
- યુરોપિયન વાણિજ્યો પણ આ સમયમાં શરૂ થયા.
7. યુરોપિયન અને અંગ્રેજ શાસન (1600 – 1947)
- પોર્ટુગીઝો પ્રથમ દુiu અને દમણમાં આવ્યા.
- અંગ્રેજોએ સુરત અને પછી સમગ્ર ગુજરાતમાં પકડ મજબૂત બનાવી.
- ગાંધીજીના જન્મ (પોરબંદર) પછી, દાંડી કૂચ જેવી હમણાંના આંદોલનો અહીંથી શરૂ થયા.
8. સ્વતંત્રતા પછીનો યુગ
- 1947: દેશને સ્વતંત્રતા મળી, ગુજરાત બૉમ્બે રાજ્યનો ભાગ હતો.
- 1960: 1 મેના રોજ અલગ રાજ્ય બન્યું, ગાંધીનગર રાજધાની બની.
- કૃષિ, ઉદ્યોગ અને શિક્ષણ ક્ષેત્રે રાજ્ય ઝડપથી આગળ વધ્યું.
9. આજે ગુજરાત
- ગુજરાત હવે વિકાસશીલ અને વૈશ્વિક રીતે જાણીતી ઓળખ ધરાવતું રાજ્ય છે.
- વિશિષ્ટ સ્થળો:
- સોમનાથ મંદિર,
- ગિરનાર,
- પાવાગઢ,
- સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી,
- ગાંધી આશ્રમ
નિષ્કર્ષ
ગુજરાતનો ઇતિહાસ માત્ર યુદ્ધોનો કે રાજાઓનો નહિ, પણ સંસ્કૃતિ, સાહિત્ય અને લોકોના ઉત્થાનનો છે. એ વૈભવ અને જાગૃતિથી ભરેલો છે. આજે પણ ગુજરાત એ ગૌરવ, શાંતિ અને વિકાસનું પ્રતિક છે.
અતિ મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્નોતરી (ગુજરાત ઇતિહાસના હેતુ માટે)
| ક્રમાંક | પ્રશ્ન | જવાબ |
|---|---|---|
| 1 | સિદ્ધરાજ જયસિંહની માતાનું નામ | મીનળદેવી |
| 2 | ગુજરાતના પ્રથમ મુખ્યમંત્રી કોણ હતા? | જીવરાજ મહેતા |
| 3 | દાંડીકૂચ ક્યારે શરૂ થઈ? | 12 માર્ચ 1930 |
| 4 | ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના ક્યારે થઈ? | 1 મે 1960 |
| 5 | ગાંધીજીના અંગત સચિવ કોણ હતા? | મહાદેવભાઈ દેસાઈ |
| 6 | રાણકી વાવ કોણે બંધાવી? | રાણી ઉદયમતી |
| 7 | ગુજરાતના સૌથી વધુ વખત મુખ્યમંત્રી કોણ? | નરેન્દ્ર મોદી |
| 8 | સાબરમતી આશ્રમ ક્યારે બન્યો? | 1917 |
| 9 | હેમચંદ્રાચાર્યના આશ્રયદાતા કોણ હતા? | સિદ્ધરાજ જયસિંહ |
| 10 | ગુજરાતમાં UNESCO World Heritage City કયું છે? | અમદાવાદ |
તમે જાણો છો? (ફેક્ટ્સ ફોર વિદ્યા અને રોચકતા)
- લોથલ વિશ્વનું પ્રથમ ડૉકડયાર્ડ હતું
- દ્વારકાધીશ મંદિર 6 માળનું છે અને UNESCO દ્વારા ઓળખાય છે
- ‘જ્યોતિપૂંજ’ પુસ્તક નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા લખાયું છે
- ‘હિન્દ સ્વરાજ’ ગાંધીજીની રચના છે
- મહાગુજરાત ચળવળથી ગુજરાતનું સત્તાવાર રાજ્ય બન્યું
Read: Mitho Tahuko In Gujarati | કંકોત્રી માટે મીઠો ટહુકો ગુજરાતીમાં
